مأمور قانون و بی قانونی!!!؟

به قلم

سامان تقوی سوق

بی هیچ فکر خاصی و در آرامش خاطر محض سوار بر تاکسی به قصد رفتن به مرکز شهر را داشتم که دیدم مأمور نیروی انتظامی شد نفر چهارم بعلاوه یک! ما و به همراه یک شهروند دیگر روی یک و فقط یک! صندلی جلو نشتند و همین طور که همه در حال سکوت منتظر استارت راننده تاکسی بودیم از دهنم پرید و گفتم مأمور قانون و بی قانونی!  بعد با لحنی که من فکر میکردم و میکنم توجیه آمیز بود مأمور مذکور به همراه راننده تاکسی گفتند که این امری عادی شده و چون به حالت عرف درآمده –دو مسافر در جلو تاکسی زدن- دیگر نباید گیر بدهیم! خیلی زود جواب دادم؛ "یعنی اگر جامعه ما به سمتی رود که بی حجابی عرف شود شما مشکلی با این ندارید؟" یک لحظه به سکوت گذشت، سری چرخاندم و به اطرافیانم نظر انداختم و متوجه شدم که همه با تعجب به من مینگرند و دیگر چشمتان روز بد نبیند...

آن روز گذشت و ما جان سالم به در بردیم و روز دیگر که برای کاری به یکی از ادارات مشرف شدم و فردی که از لباسش مشخص بود مروج دین و معرفت و اخلاق در کلام و فقط در کلام هست -بین خودمان باشد، طلبه بود- را همراه پدرش دیدم که چنان با غرور راه می رفت که احساس میکرد که گمان میکنم خداوند هم از دیدن او به آیینه نگریست که مطمئن شود خودش خداوند هست! در هنگام ورود به قسمت های مختلف اداره  بی توجه به آنکه پدرش همراه اوست جلوتر راه می رفت که پدر خود را به هیچ نمی نگاشت و لطیفه ای یادم آمد که شاید الان شما هم یادتان آمده باشد و اینجا را مناسب برای بیانش نمی دانم.

این صحنه و آن صحنه! کمی مرا به مهمانی اندیشه فرا خواند که شاید دلیلش همین است که ما همچنان جهان سوم هستیم، چرا که آنجا که محفل ما کمی خصوصی می شود یادمان  می رود که ما چه رسالت اجتماعی داریم و در این راستا آنجا رسما در حال انجام وظیفه نیستم، عملا در موقعیتی قرار داریم که می تواند به کل عملکرد در حال وظیفه را به غیر از اینکه باطل کند بلکه حتی به نتیجه منفی هم برسیم.

یکی از معایب اصلی و کلیدی  سیاست تنبیهی- تشویقی برای ترغیب جامعه به بایدها و عدم گرایش به نبایدها را که می توان به آن اشاره کرد همین مورد می باشد که افراد به درک واقعی برای چرایی انجام دادن و ندادن نمی رسند و تنها توجیهی را که برای انجام و یا عدم انجام هر کاری می یابند این است که چه منفعتی برای من خواهد داشت (منظور منفعتی هست که بی توجه به منفعت عمومی جامعه می باشد) و کمتر با دور اندیشی و با ندیده گرفتن سود آنی به این فکر خواهد کرد که بعد از رشد کلی کشور و جامعه ام می توانم به ضریب رشد بیشتری به آن منفعت شخصی مورد نظر دست خواهد یافت، اینجاست که میتوان مصداق این جمله را بیابید که می گوید؛ جهان سوم جایی است که در آن اگر بخواهی مملکتت را آباد کنی باید خانه ات را ویران کنی و اگر بخواهی خانه ات را آباد کنی می بایست مملکت را ویران کنی.

 و اما اینکه چه باید کرد، چیزی نیست که بتوان به تفصیل اینجا به بحث گذاشت و متأسفانه علیرغم اینکه از نظر نگارنده کلی گویی چندان نمی تواند به راهکاری واقع گرایانه ختم شود و حتی گاها خود منجر به طرح مسئله هایی انحرافی می شوند و اما اینجا در این مورد چندانم خارج از لطف نمی دانیم که به صورت کلی راهکارمان را به دور از غرض خود خوب پنداری عنوان کنیم.

با توجه به آنچه در هنگام طرح مسئله عنوان می کردیم چنین می توان به نتیجه رسید که  به جای سیاست تشویق و تنبیه می توان از سیاست توجیهی نرم استفاده کرد، بدین منظور که در عوض اینکه بر افراد بفهمانیم که در صورت پیش گرفتن چنین رویکردی تو میتوانی به رشد و ترقی نسبی می رسی، با قرار دادن آنها در شرایطی که بتوانند دورنمایی هر چه نزدیکتر به واقعیت از جهت گیری های مختلف رفتاری را تصور کنند و بعد بتوانیم با قانع کردن آنها و پیش گیری سیاست های درست مبنی بر عدم رشد افراد تکرو، افراد را به گزینش انتخاب درست -مورد نظر- ترغیب کنیم. البته لازم به ذکر است که اصلی ترین پیش نیاز برای پیش گرفتن سیاست مذکور حذف سهمیه و امتیازاتی هست که افراد می توانند با اثبات تعهد خود به حکومت -دربار- یا حداقل دولت بدست آورند.